Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk dyrektorką Zamku Królewskiego w Warszawie

Prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk to absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1985 r. jest związana z Instytutem Sztuki PAN, gdzie była m.in. zastępczynią dyrektora (1999-2007). Od 2006 r. jest profesorem nadzwyczajnym, a od 2014 r. – profesorem zwyczajnym w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego, którym kierowała od 2008 do 2012 r. W latach 2012-2014 pełniła funkcję podsekretarza stanu, a następnie w latach 2014-2015 ministry kultury i dziedzictwa narodowego.

Wkrótce po objęciu teki ministra Omilanowska odniosła się do kontrowersji wokół spektaklu "Golgota Picnic". Spektakl argentyńskiego reżysera Rodrigo Garcii miał być pokazany 27 i 28 czerwca 2014 r. w ramach odbywającego się w stolicy Wielkopolski Malta Festivalu. Przeciwko jego wystawieniu zaprotestowały m.in. środowiska katolickie.

Omilanowska oceniła wówczas, że sprawa jest "bardzo poruszająca społecznie". "Dzieje się coś bardzo ważnego, co - po raz kolejny - przywraca temat granic wolności artysty" - zauważyła. Zapewniła także, że stoi na tym samym stanowisku co jej poprzednik Bogdan Zdrojewski. "Najważniejsza jest autonomia twórców, prawo do wypowiedzi artystycznej, wolność słowa i prawo organizatorów, kuratorów wystaw do programowania działań artystycznych - zgodnie z ich sumieniem i wolą - przy świadomości istnienia takich, a nie innych zapisów prawa karnego" - podkreśliła. "Nie widzę miejsca dla cenzury prewencyjnej i nie wyobrażam sobie, żeby kiedykolwiek w Polsce można było zapobiec wydarzeniu artystycznemu tylko dlatego, że ktoś - nie znając treści wydarzenia - protestuje przeciwko niemu" - powiedziała wówczas dziennikarzom.

Omilanowska-Kiljańczyk specjalizuje się w problemach architektury XIX i XX wieku. Gościnnie wykładała m.in. na uniwersytetach w Oldenburgu, Berlinie, Lipsku, Marburgu, Cambridge czy Tallinnie. Była stypendystką kilkunastu europejskich instytucji naukowych, m.in. British Academy, Wissenschaftskolleg zu Berlin, Instytutu Herdera w Marburgu i Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas w Lipsku.

Jest członkiem wielu rad naukowych polskich oraz niemieckich instytucji nauki i kultury, w tym m.in. Germanisches National Museum w Norymberdze, Komitetu Nauk o Sztuce PAN, jak również przedstawicielem Polski w Comité International d'Histoire de l'Art (CIHA). Należy też do licznych stowarzyszeń i organizacji, m.in. Stowarzyszenia Historyków Sztuki oraz Polskiego Komitetu ICOMOS.

Za monograficzną książkę "Pałac Staszica", wydaną przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, otrzymała w 2023 r. nagrodę Klio, nazywaną "polskim Noblem dla historyków".

Nazwisko Omilanowskiej pojawiało się w kontekście Zamku już w grudniu 2015 r. - wtedy decyzją rady powierniczej Zamku Królewskiego w Warszawie została ona powołana na nowego dyrektora tej instytucji. Jednak ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński nie zaakceptował tego wyboru. "Do prof. Małgorzaty Omilanowskiej nic osobiście nie mam, ale pełniła ona funkcję polityczną w poprzednim rządzie i w wyborach została negatywnie zweryfikowana" - powiedział wówczas Gliński. Były szef MKiDN mianował wtedy na pełniącego obowiązki dyrektora Zamku dotychczasowego wicedyrektora Przemysława Mrozowskiego.

W czwartek na stronie resortu kultury przypomniano, że dotychczasowy dyrektor Zamku Królewskiego prof. dr hab. Wojciech Fałkowski został odwołany z dniem 11 września. "Powodem odwołania było naruszenie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, w zakresie wydatkowania środków publicznych na zakup dzieł sztuki powyżej ich rynkowej wartości" - wyjaśniono.

W opublikowanym w środę w mediach społecznościowych Zamku Królewskiego oświadczeniu prof. Fałkowski zaznaczył, że "podczas ostatnich siedmiu lat zostały oddane kolejne przestrzenie muzealne, w których prezentowane są nowe dzieła wzbogacające kolekcję sztuki Zamku Królewskiego". "To jest Gabinet Prezydentów II RP i Władz na Uchodźstwie, wspaniała Galeria Wettynów oraz otwarta niedawno Galeria Porcelany, w której prezentowane są najwspanialsze przykłady tego cennego kruszcu, pochodzące z królewskiej manufaktury w Miśni i z Dalekiego Wschodu" - napisał. "Na parterze Zamku powstała stała ekspozycja militariów, która robi wrażenie na znawcach dzięki najwyższej jakości eksponatów. Jest gotowa do otwarcia Galeria Sztuki Włoskiej" - dodał odwołany dyrektor Zamku Królewskiego.

"Wszystkie wymienione osiągnięcia nie byłyby możliwe bez zakrojonych na szeroką skalę zakupów dzieł sztuki. Żaden obiekt nie został jednak kupiony bez wcześniejszej profesjonalnej i dogłębnej analizy, która obejmowała zarówno kwestie merytoryczne, jak i oferowaną cenę przedmiotu. W każdym przypadku dochowano należytej staranności i procedur, które obejmowały opracowania przygotowane przez kustoszy Działu Sztuki i decyzje wydawane przez Komisję Rzeczoznawców" - podkreślił w oświadczeniu prof. Fałkowski, dodając, że "w żaden sposób nie można się zgodzić z zarzutem zakupu dzieł sztuki powyżej ich rynkowej wartości".(PAP)

akr/ miś/ mow/